آغازی بر پایان اردوغان؟ | درباره انتخابات جدید در ترکیه چه می‌دانیم و چه چیزهایی مهم است که بدانیم؟
رویداد۲۴ | فاطمه کریم‌خان: پیروزی کردها، پیروزی رقیب اصلی اردوغان، آغاز سقوط اردوغان، پایان مسلمانان در سیاست ترکیه، این‌ها بخشی از تفاسیری است که از دیروز و بعد از روشن‌شدن نتایخ انتخابات محلی شهرداری‌ها در ترکیه، در فضای فارسی‌زبان در مورد سپهر سیاسی ترکیه گفته شده است، تفاسیری به عمق یک بند انگشت!
حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه، حزب جمهوریت خلق، یکشنبه پیروزی گسترده‌ای در انتخابات محلی ترکیه به دست آورده است. در حالی که پیروزی رقبای حزب عدالت و توسعه در انتخابات قبلی شهرداری‌های ترکیه در سال ۲۰۱۹، نتیجه ائتلافی شکننده بین رقبای اردوغان بوده است، این‌بار اوضاع فرق می‌کرد؛ حزب جمهوریت خلق، که رهبر آن کمال قلیچ‌داراغلو در انتخابات ریاست‌جمهوری سال گذشته ترکیه رقیب اصلی اردوغان بود و با اختلاف اندکی از اردوغان عقب افتاد و از رهبری حزب کناره‌گیری کرد در انتخابات شهرداری‌ها بسیار خوب عمل کرده است. شهردار استانبول که در سال ۲۰۱۹ با بردن انتخابات تَرَک‌هایی در پایه‌های قدرت اروغان و حزب حاکم عدالت و توسعه ایجاد کرده بود، حالا با بردن مجدد انتخابات ضربه‌ای جدی به اقتدار اردوغان زده است.
اکرم امام‌اغلو، و منصور یاواش در حالی برای بار دوم شهرداری‌های استانبول و آنکارا را به دست آورده‌اند که هوادارن حزب جمهوریت خلق در کنار برخی دیگر از مخالفان اردوغان معتقدند که اگر یکی از این دو به جای قلیچ‌داراغلو در انتخابات گذشته در برابر اردوغان می‌ایستاد، پرونده اردوغان در بهار سال قبل بسته شده بود.
لحظه پذیرش شکست
ساعتی بعد از پایان رای‌گیری انتخابات محلی، امام‌اوغلو در حین اعلام پیروزی به هواداران بسیار خوشحال حزب جمهوری خلق (CHP) که اپوزیسیون دولت و حزب عدالت و توسعه هستند گفت: «استانبولی‌های عزیز من، امروز در را به روی آینده‌ای جدید باز کردید. از فردا ترکیه، ترکیه‌ای متفاوت خواهد بود. شما در را به روی ظهور دموکراسی، برابری و آزادی باز کردید ... امید را در صندوق‌های رای شعله‌ور کردید.»
اکرم امام‌اغلو
اوزگور اوزل، رئیس CHP، بعد از اعلام نتایج انتخابات شهرداری‌ها با چشمانی اشکبار در میان هواداران این حزب خطاب به مردم گفت: «این نتایج انتخابات نشان می‌دهد که رأی‌دهندگان تصمیم گرفتند سیاست جدیدی در ترکیه ایجاد کنند.»
در مقابل اردوغان در یک سخنرانی آرام در مقابل جمعیتی ساکت در خارج از مقر حزبش در آنکارا، به جای نتیجه انتخابات بر حضور مردم در رای‌گیری تاکید کرد و گفت: «صرف نظر از نتایج، برنده این انتخابات در درجه اول دموکراسی است.» او همچنین گفت که «متأسفانه، ما نتوانستیم در انتخابات محلی به نتیجه‌ای که می‌خواستیم برسیم... همه چیز به دلیلی اتفاق می‌افتد. ما در جا‌هایی که ملت ما شخص دیگری را انتخاب کرده است، اعتماد را بازسازی خواهیم کرد.»
شهرداری امام‌اغلو در استانبل به خار چشم حزب عدالت و توسعه تبدیل شده است؛ پیش‌بینی‌ها در مورد حضور او در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۸ ترکیه رو به افزایش است. او و منصور یاواش، گزینه‌های اصلی اپوزیسیون ترکیه برای انتخابات بعدی ریاست جمهوری هستند. پیروزی همزمان آن‌ها در انتخابات محلی، باعث شده تا در سرتاسر استانبول، هواداران حزب جمهوری خلق، در کنار هواداران سایر گروه‌های اپوزیسیون ترکیه با بوق، بند‌آوردن خیابان‌ها و رقص و شادی خیابانی این پیروزی را جشن بگیرند و پوستر‌ها و تصاویر تبلیغاتی کوروم را پاره کنند.
در حالی که سال گذشته در نتیجه باخت اپوزیسیون در انتخابات ریاست جمهوری، در محله‌های سکولار و کمتر مذهبی استانبول جو افسردگی و خمودگی حاکم بود، امسال با اعلام نتایج اولیه انتخابات محلی، گروه‌های مختلفی از مردم بخصوص جوانان با عکس‌های اتاترک، یواش و امام‌اغلو به خیابان‌ها آمدند. شعار‌هایی مانند «ترکیه سکولار است و سکولار باقی می‌ماند»، در کنار شعار «طیب استعفا» در خیابان‌ها شنیده می‌شد. این در حالی است که پیش از انتخابات، و حتی در روز انتخابات بسیاری از مردم همچنان می‌گفتند که انتخابات عادلانه نیست، و اعتمادی به بردن اپوزیسیون در انتخابات شهرداری‌ها نداشتند.
چرا استانبول اهمیت دارد؟
پیروزی در انتخابات شهرداری‌ها، به‌خصوص بردن انتخابات در استانبول در سپهر سیاسی ترکیه اهمیت قابل ملاحظه‌ای دارد. استانبول ۱۶ میلیون از بیش از ۸۰ میلیون جمعیت ترکیه را در خود جای داده است، و مرکز اصلی سیاست، اقتصاد و بازرگانی ترکیه است. کسی که استانبول را در اختیار داشته باشد، در سیاست ترکیه به یکی از بازیگران اصلی تبدیل خواهد شد. این همان موضوعی است که باعث شد اردوغان در انتخابات گذشته به زحمت بیفتد و حالا هم او را مجبور کرده است که از «دوربرگردان» در سیاست‌های دولت خودش حرف بزند.
شادی ترکیه پس از انتخابات
در جریان کمپین‌های انتخاباتی، اردوغان که وزیر سابق محیط‌زیست دولتش کاندیدای انتخابات شهرداری استانبول بود، در یکی از محلات بازاری و عمدتاً سنتی استانبول خطاب به طرفدارانش گفته بود «وقت آن است که استانبول را پس بگیریم».
اردوغان خودش به دنیا آمده در محله قاسم‌پاشای استانبول است که محله‌ای فقیر و جرم‌خیز شناخته می‌شود، و سیاست‌ورزی را بیش از دو دهه پیش و از تصاحب کرسی شهرداری استانبول آغاز کرده است. این مساله باعث شده بود او روی به دست‌آوردن شهرداری استانبول که در ۲۰۱۹ از دست حزب عدالت و توسعه خارج شده بود حساسیت ویژه‌ای داشته باشد.
اردوغان از سال گذشته نشان داده بود که تا چه پایه نگران انتخابات بهار امسال است. او در نطق پیروزی از مردم خواسته بود برای شرکت در انتخابات محلی و حفظ پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات بهار امسال حضور فعال داشته باشند. شکست در تعداد قابل ملاحظه‌ای از حوزه‌های انتخاباتی در کنار شهر‌های کلیدی استانبول و آنکارا برای او هم نشان‌دهنده نارضایتی وسیع از سیاست‌های حزب حاکم و رسوب این رهبر سیاسی در قدرت بوده است. اردوغان در خط مقدم کمپین حزبش برای بازپس‌گیری استانبول بود و در هفته قبل از رای‌گیری در شهر تجمعاتی برگزار کرد و شب قبل از رای‌گیری در مسجد نمادین ایاصوفیه در استانبول در نماز شرکت کرد. روی اتوبوس‌ها رفت و برای مردم سخنرانی کرد و در تصاویر انتخاباتی دستش را پشت سر مورات کوروم کاندیدای حزب عدالت و توسعه برای شهرداری شهر استانبول گذاشت. او حتی تا آنجا پیش رفت که سه هفته قبل از انتخابات با گفتن این که «این آخرین انتخابات من خواهد بود» با عواطف رای‌دهندگان بازی کند؛ اما باز هم نتوانست شهر خودش را از مخالفانش پس بگیرد.
از طرف دیگر، امام‌اغلو در یکی از کمپین‌های تبلیغاتی‌اش با اشاره به دست‌اندازی که سال گذشته بر سر راه انتخاب اردوغان برای سومین دور ریاست‌جمهوریش ایجاد شد، گفته بود که «ما پارسال یک فصل را در تاریخ ترکیه پایان دادیم» و از مردم خواسته بود که امسال با حضور در انتخابات حزب عدالت و توسعه را «به تاریخ بسپارند».
حزب جمهوری خلق در انتخابات روز یکشنبه کنترل بخش وسیعی از غرب ترکیه را به دست آورده و در مناطق محافظه‌کارتر در کنار دریای سیاه و آناتولی مرکزی که به طور سنتی به حزب عدالت و توسعه رای می‌دادند هم پیروزی‌هایی کسب کرده است.
وضعیت اقتصادی ترکیه همچنان نامناسب است، اردوغان سال گذشته بعد از پیروزی نفس‌گیر در انتخابات ریاست جمهوری، وزیر دارایی و رئیس بانک مرکزی خود را تغییر داد، و اقدامات ریاضتی را در دستور کار دولت قرار داد تا تسلط خود را به اوضاع اقتصادی باز گرداند، اما علی‌رغم افزایش حداقل حقوق، درک مردم از اوضاع اقتصادی این است که تلاش‌های اردوغان نتیجه‌بخش نبوده است. با این که تورم نسبت به سال گذشته روند کاهشی را نشان می‌دهد، کاهش ده درصدی تورم ۶۰ درصدی و رسیدن آن به ۵۰ درصد برای رای‌دهندگان قانع‌کننده نبوده است.
در حالی که پیش‌بینی می‌شد که اردغان در صورت پیروزی در انتخابات شهرداری‌ها، برای تغییر مجدد قانون اساسی اقدام کند تا بتواند علی‌رغم این که در انتخابات آینده ریاست جمهوری سنش به ۷۳ خواهد رسید، برای دور چهارم کاندیدا شود، به نظر می‌رسد مسیر او برای باقی ماندن در قدرت در پی این انتخابات سخت‌تر شده باشد. طبق قانون اساسی فعلی ترکیه، کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری باید کمتر از ۷۰ سال سن داشته باشند. در حالی که حزب عدالت و توسعه از پرورش چهره‌هایی که از نظر کاریزما حتی نزدیک به اردوغان باشند هم باز مانده است و با شکست کاندیدایش برای انتخابات شهرداری استانبول، گزینه قابل پیش‌بینی برای معرفی به انتخابات سال ۲۰۲۸ ندارد، دو پیروزی پی در پی در ۲۰۱۹ و ۲۰۲۴ برای امام‌اغلو و یاواش در شهر‌های استانبول و آنکارا آن‌ها را به گزینه‌های اصلی اپوزیسیون در انتخابات آینده ریاست جمهوری تبدیل کرده است.
علاوه بر اوضاع اقتصادی نامناسب ترکیه، برخی بداخلاقی‌ها در جریان انتخابات بر حضور مردم، و رای به مخالفان دولت موثر بوده است. در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته تاکید قابل ملاحظه‌ای بر بداخلاقی اردوغان در مقابل اخلاق‌گرایی قلیچ‌داراغلو مطرح بود. اگر ادب برای قلیچ‌داراغلو کار نکرد، برای امام‌اغلو موثر بود. کوروم در جریان کمپین انتخاباتی‌اش به امام‌اغلو گفته بود باید برود مغازه‌کوفته فروشی باز کند، و امام‌اغلو در پاسخ به او به مردم گفت در این انتخابات بین یک وزیر سابق کابینه و یک کوفته‌فروش یکی را انتخاب کنید، و خب کوفته غذای محبوب مردم ترکیه است!
